»maze is evenals het franse »mesure in het algemeen hoofsheid, fatsoen, zedelike tucht.»unmaze legt zowel de vrouw aan den dag die als een man optreedt, als omgekeerd de man die zich als een vrouw aanstelt, zowel de ridder die als een monnik leeft, als de monnik die de allures van een ridder aanneemt, zowel hij die zich boven zijn stand wil verheffen als hij die zo lang drinkt tot zijn tong dubbel slaat en hij niet meer op zijn benen kan staan.en tot »maze hoort vóór alles, gode te geven wat godes is en de wereld wat der wereld is, »gotes hulde dus te zoeken zowel als »weltlich ere,goed te onderscheiden tussen de hemel die gods is en de aarde die des keizers is.maar nog hoger schittert toch »staete.walthers ideaal: »staete betekent de mannelike vastberadenheid, de opene integriteit, de onbuigzaamheid en trouw die reeds tacitus zo bij de germanen prees,trouw tegen zich zelf zowel als tegen anderen.de man moet uit één stuk zijn, en »vierkant, wat de grieken »tetragonos en de romeinen »quadratus noemen, evenals nog in t frans carré, zijn zin moet vast zijn als steen, en rechtuit, zo recht als de pijl uit een boog,niet glad als ijs of een aal,zijn woord moet zonder tweetongigheid zijn, beter één eerlik neen! dan twee gelogen jas, zijn hart zonder valsheid, zoet als de avondschemering die een heldere dag voor morgen voorspelt,de ware man wordt nooit »nieuw,wien hij éénmaal wel wil, wil hij ook wel voor altijd.aan het hof van hermann van thüringen trof walther de dichter van de parzival, _wolfram von eschenbach_, die in de lyriek een dergelike plaats inneemt als walther, terwijl hij zich ook in een krachtige duitse geest aan de ridderromantiek wijdde.evenals walther is hij van adel, maar zonder geld; hij is geboren, zegt hij, tot »schiltes ambet en laat er zich zelfs erg op voorstaan dat hij heel weinig gelezen heeft en niet kan schrijven.hij is uit beieren en verklaart dat »wij beieren zijn dapper, maar verstand en hoofse vormen is niet iets voor ons.toch heeft hij met zijn grote drang naar ontwikkeling en vormen getracht zich het hele evangelium van het nieuwe fransdom eigen te maken, zowel als allerlei geleerdheid over landen en volkeren en natuurfenomenen, gelijk hij zich ook brutaalweg inlaat met allerlei geheimzinnige teologiese bespiegelingen.en met al de verachting van een krijgsman voor boeken, heeft hij als de echte autodidact die hij is, er altijd plezier in zijn half verteerde wijsheid uit te kramen.zijn taal is doorspekt met franse woorden en eigengemaakte franse uitdrukkingen en hij kan op de vermakelikste manier het »gaste forest soutaine van zijn franse bron tot »de woestijn in soltâne maken en »une dame gisait tot »vrouwe jeschute en soms steekt hij zelf de gek met zijn beiers frans.ijverig heeft hij heinrich von veldeke en hartmann von aue bestudeerd en met hen als leermeesters tracht hij zichzelf en zijn landgenoten naar de nieuwe moderne ridderlikheid te vormen.maar veel van de oude bekende heldenzangen hoort hij nog in zijn oor klinken en hij kent de oude heldensagen goed en wij vinden al de karakteristieke uitdrukkingen daaruit, als »degen en »recken, »balt en »ellenthaft in zijn ridderstijl terug.het was geen toeval dat hij het niet beneden zich achtte om een van de wildste oudfranse heldendichtenaliscanste bewerken, ofschoon, dat dient er bij gezegd, in een merkwaardig ridderromanties kleed! er is een frisse, kernachtige kracht, een flinke durf in die beierse ridder en zanger.aan de levende ridderwereld van de oorlog en de jacht en het paard en het zwaard, ontleent hij krachtige en schilderachtige beelden voor alles wat hij uit wil drukken.de morgenzon heeft zijn klauwen door de wolken geslagen en stijgt met macht; trouw zit in het maagdelik gemoed, vèrblikkend als de helderziende valk; voor een van zijn personen breekt de »kling der vreugde plotseling dwars door bij het heft, voor een ander is de smart reeds zo ver van honk gereden dat geen speer die meer in kan halen.maar er is ook een brede beierse humor in hem, sterk verwant aan die van de gedichten der speellieden.midden in zijn verhaal vallen er hem woordspelingen of barokke vergelijkingen in, of kan hij niet nalaten zijn eigen personen voor de gek te houden; soms krijgen wij op eens een vermakelike scène aan het hof van thüringen of uit zijn eigen levensgeschiedenis of tapt hij een hatelikheid op de stereotiepe beschrijvingen van andere dichters.en gewoonlik geneert hij zich niet,hij toont zich de man die hij is en er zit niet weinig zinnelikheid in hem.zijn grapjes draaien daarom dikwels om het geslachtsleven en zijn dubbelzinnigheden zijn gewoonlik grof en als hij er maar even kans toe ziet, beschrijft hij graag de vrouwelike vormen en een nacht van liefde.zijn ridders en vrouwen en meisjes munten meestal uit door een grote mate van zinnelikheid en zijn ridders hebben het voortdurend over vrouwen en behandelen ze meer op de wijze der baronnen dan echt ridderlik.gemoedelikheid en karakter is er genoeg in het werk van wolfram.hij heeft het warme frisse gemoedsleven van de zuidduitser en zijn poëzie ziet de wereld door een glimlach en tranen en voelt voor het geluk en het ongeluk der mensen waar zijn pen van schrijft.humor, idyllen, sentimentaliteit, alle straalbrekingen van het gemoedsleven zijn er in de poëzie van wolfram von eschenbach evenals in die van goethe of jean paul.de hele parzival door wordt de belangstelling van de lezer gaande gehouden door aardige kleine scènes en episoden: nu eens wordt er humoristies de treurige hongerkuur geschilderd die de bezetting van een belegerde burcht moet verduren, dan eens is het een ridder die parzival op zijn kasteel ontvangt en met de bedachtzaamheid van een familievader zijn schuchter jong dochtertje en de knappe vreemde ridder samen tracht te brengen.of gaweins zeer jonge zuster, die voor het eerst in haar leven met een ridder spreekt, en om beurten rood en bleek wordt wanneer die haar zeer dierbare groeten komt brengen van niemand meer of minder dan de koning zelf, voor wie zij reeds lang in het geheim gezucht heeft.en overal in het boek schitteren beelden en vergelijkingen die van een bizondere sentimentele vlucht der fantasie getuigen: de groene vreugde van parzival wordt volkomen ontkleurd,de gedachte aan sigune trok de vreugde te voorschijn uit het hart van de held gelijk de bij de zoetigheid uit de bloemen zuigt,de sterren begonnen zich te vertonen, de boodschappers van de nacht, die haar voorafgaan om haar herberg te bereiden.maar die zoete kern is bij wolfram in een verwonderlik harde schil verborgen.zijn stijl is even hortend en stotend, even verward en met presies zulke uitwassen als de duitse taal zelf met zijn ophoping van sisklanken en harde konsonanten en zijn in elkaar gedraaide zinsbouw.evenals de verzen van de ijslandse skalden zijn die van wolfram vol van de meest capricieuse onvoldragen en geheel en al mankgaande beelden die een merkwaardige neiging vertonen om in onverteerbare klompen samen te groeien of zich in onontwasbare knopen door elkaar te slingeren.zijn fantasie is even groot als zijn smaak barok is, hij houdt er van allerlei kunstige omschrijvingen te bedenken en heeft plezier in de wonderlikste vergelijkingen: het is alsof hij er een eer in stelt alles op zijn eigen manier te zeggen en het de lezer zo lastig mogelik te maken om hem te volgen.wolfram is een echte germaan die zijn hoed draagt zo als hem dat nu eenmaal belieft, en die nog trots is op zijn eigenaardigheden ook.in de franse romans van parzival vond de beiersfrankiese dichter een voorbeeld dat hem in het hart grijpen moest.daar leest men immers hoe een jonge, naieve, onbeschaafde bewoner van valois,maar dat is nu juist, zegt wolfram, alsof wij zeggen zouden: een beierlangzamerhand in de ridderlikheid ingewijd en tot een voorbeeldig ridder gemaakt wordt; hier vond men nu juist zulk een kursus in goede zeden en ridderlik denken als wolfram zelf wenste te doorlopen en zijn landgenoten voor te kunnen houden.het zou zijn levenswerk worden om die gedichten in het duits over te brengen en wolframs parzival werd het belangrijkste en meest echtduitse werk van de duitse ridderromantiek.nu is het natuurlik op dit ogenblik heel moeilik met zekerheid aan te geven wàt er in dat werk van hem is en wat hij aan de franse bronnen te danken heeft.als een dier bronnen noemt wolfram naast het gedicht van chrestien de troyes vooral »kyot van provence (waarschijnlik guiot) maar dat gedicht is niet tot ons gekomen.maar in hoofdtrekken kan men toch wel aan ieder het zijne geven.die franse schrijver zal van anjou geweest zijn, hij heeft altans ter ere van het angevinengelse koningshuis parzival een prins van anjou tot vader gegeven en er een hele voorgeschiedenis bij geschreven over diens heldendaden in azië en zijn huwelik met een koningin der moren,alles in de gewone stijl van de epiek der kruistochten.trouwens, hij heeft er veel oosterse elementen der kruistochten bijgevoegd, citeert arabiese werken die hij in het latijn gelezen heeft en is een van degenen geweest die het meest gedaan hebben om de graalromantiek met geestelike mystiek te doortrekken; hij zal dan ook wel een geestelike geweest zijn.de graal is nu niet meer een schotel, maar een steen met allerlei wonderbare eigenschappen.die bezaten ook volgens de oosterlingen vele edelstenen en meteoorstenen, en zowel te mekka als in phoeniciese steden en in kleinazië aanbad men in de oudheid heilige stenen.en de alchimisten hebben het altijd over de »steen der wijzen.een heel merkwaardig verhaal hangt guiot (kyot) nu op over de graalsteen die uit de hemel naar de aarde gebracht was en eerst bewaakt was door de engelen die als »neutralen uit de hemel verbannen waren geworden, maar die nu bewaakt werd op een kasteel »mont sauvage (of mons salvationis) en bediend door een ridderschap van kuise tempelridders.elke goede vrijdag wordt de wonderbaarlike kracht van de steen vernieuwd door een oblaat waarmeê een duif uit de hemel aan komt vliegen.de eerste graalkoning was titurel, de tegenwoordige is amfortas maar die is tot straf voor een zondige liefde met ziekte geslagen.in het algemeen is de graalmystiek in dit werk heel wat meer geestelikasceties en oosters gekleurd dan die van chrestien.er is ook een mystieke tovenaarsfiguur ingevoegd, die van clincheor (klinschor)een soort merlijn maar een boosaardig halfmensdie op »chateau merveille woont; en uit een brabantse sage is de zwanenridder lohengrin er bij gehaald die een onschuldig aangeklaagde prinses redt en door kyot tot ridder van de graal gemaakt is en de zoon van parzival heet.dit ridderlikgeestelike gedicht is het nu dat wolfram verduitst heeft en vrij bewerkt in overeenstemming met zijn eigen karakter en persoonlikheid